Άγιος Μάξιμος ο Γραικός ΛΟΓΟΣ ΚΖ΄: Επιστολή προς τους ορθοδόξους άρχοντες σχετικά με τον τρόπο που οφείλουν να διοικούν

ΛΟΓΟΣ ΚΖ΄
Επιστολή προς τους ορθοδόξους άρχοντες
σχετικά με τον τρόπο που οφείλουν να διοικούν και να
εκδικάζουν τις υποθέσεις κατά τρόπο θεοπρεπή και φιλεύσπλαγχνο.

Τον ουρανό και τον υποσελήνιο χώρο φωτίζουν κατά την ημέρα ο ήλιος και κατά την νύχτα το φεγγάρι και τα άστρα. Ο ήλιος, που βγαίνει στην ανατολή, διώχνει το νυχτερινό σκοτάδι και παρακινεί κάθε νοήμον δημιούργημα να δοξάζει τον Δημιουργό και Κύριο των όλων και να εκτελεί τις χρήσιμες για την ζωή πράξεις, ενώ, όταν πάει να δύσει, απελευθερώνει τους ανθρώπους από τις δουλειές τους, παρέχοντας την οικεία στην νύχτα ησυχία.

Έτσι και το επίγειο αξιέπαινο και ευσεβές βασίλειο το κοσμεί και το οδηγεί πάντοτε στο καλύτερο η θεόσταλτη σοφία του ευσεβούς βασιλέως, μαζί με την δικαιοσύνη, την πραότητα, την μέριμνα για τους υπηκόους και την ευνοική διάθεση προς εμάς. Όλοι οι γειτονικοί του λαοί αγαπούν και σέβονται αυτό το κράτος για την αλήθεια και την δικαιοσύνη που επικρατεί εκεί λόγω των ορθοδόξων ηγεμόνων και βογιάρων που βοηθούν τον βασιλέα στην διακυβέρνησή του και δικάζουν χωρίς αμοιβή. Όλοι οι γειτονικοί λαοί επιθυμούν να έχουν ειρήνη με τέτοιο κράτος εξαιτίας του πρέποντος ζήλου και της ισχύος του, που στηρίζει την βασιλική εξουσία, ρυθμίζοντας τις στρατιωτικές υποθέσεις, ιδιαίτερα όμως εξαιτίας της ομονοίας και της φιλίας μεταξύ των βογιάρων και των αξιωματικών, επειδή ακριβώς δεν υπάρχει τίποτα πιο ισχυρό και σεβαστό από αυτό για τους εχθρούς. Όπου αφθονεί και τηρείται προσεκτικά αυτή η ομόνοια, εκεί συνήθως υπάρχει και η θεία βοήθεια που δίδει την νίκη εναντίον κάθε εχθρού.

Παράδειγμα αυτού αποτελεί ο θεόπνευστος ψαλμωδός και εξαίρετος βασιλέας που αξιώθηκε να αποκαλείται και να είναι πρόγονος του Θεού όχι μόνο από την μεγάλη αρετή και πραότητά του, αλλά και λόγω της φροντίδας του να είναι πάντοτε υπάκουος στον Θεό. Αυτός ενίσχυσε και μεγάλωσε το βασίλειο του Ισραήλ με πολλές νίκες εναντίον των αλλοεθνών μετά από μεγάλες μάχες. Ο ίδιος λέγει στον 98ο ψαλμό: «Μωυσής και Ααρών εν τοις ιερεύσιν αυτού, και Σαμουήλ εν τοις επικαλουμένοις το όνομα αυτού· επεκαλούντο τον Κύριον, και αυτός εισήκουσεν αυτών. Εν στύλω νεφέλης ελάλει προς αυτούς». Έπειτα, αυτός ο θαυμάσιος βασιλέας, προκειμένου να μας διδάξει, λέγει: «Εφύλασσον τα μαρτύρια αυτού και τα προστάγματα αυτού, α έδωκεν αυτοίς» [1]. Σε τι άλλο όμως συνίστανται «τα μαρτύρια αυτού και τα προστάγματα», αν όχι στην δίκαιη και ευσεβή πίστη σε Αυτόν, στην τελεία αγάπη την ενωμένη με τον φόβο του Θεού, στην αλήθεια και την ευσπλαγχνία προς όλους τους ενδεείς, καθώς και στο να δικάζει χωρίς αμοιβή; Εν συνεχεία εξηγεί με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια, τι όφελος έχουμε εμείς από την αγάπη και την πίστη στον Θεό και την ακριβή τήρηση των εντολών Του λέγοντας: «Κύριε ο Θεός ημών, συ επήκουες αυτών· ο Θεός, συ ευίλατος εγίνου αυτοίς και εκδικών επί πάντα τα επιτηδεύματα αυτών» [2]. Τι μπορεί να είναι πιο σαφές και πιο ωφέλιμο από αυτήν την διδασκαλία; Γι’ αυτό, λέγει, τους εισήκουσες, όταν Σε καλούσαν και ζητούσαν την βοήθειά Σου, επειδή ζούσαν την ζωή τους σύμφωνα με τις εντολές Σου, εποίμαναν τον λαό Σου με κάθε δικαιοσύνη, Σε λάτρευαν ειλικρινά και, από τα άριστα και πολύτιμα πράγματα της επιγείας ζωής, προτίμησαν την τήρηση των εντολών Σου. Γι’ αυτό, λέγει, και τους προστάτευσες και τους βοήθησες σε όλη την ζωή τους, εκδικήθηκες τους εχθρούς που βάδιζαν εναντίον τους, τους εδόξασες και τους επαίνεσες μπροστά σε όλους τους γειτονικούς λαούς, γκρεμίζοντας και συντρίβοντας όλους εκείνους που θέλησαν να τους αδικήσουν.

Επομένως, δίκαια είπα προηγουμένως ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο ισχυρό και τρομακτικό για τους εχθρούς από την ομόνοια και την αλήθεια μεταξύ των βογιάρων και των αξιωματικών. Και κυρίως, εάν αυτοί τηρούν με κάθε επιμέλεια τις εντολές του άρχοντος των όλων, τότε αξιώνονται να τον έχουν βοηθό και φύλακά τους. Γι’ αυτό και σε άλλο χωρίο ο ίδιος σοφός βασιλέας λέγει: «Ου σώζεται βασιλεύς διά πολλήν δύναμιν, και γίγας ου σωθήσεται εν πλήθει ισχύος αυτού. Ψευδής ίππος εις σωτηρίαν, εν δε πλήθει δυνάμεως αυτού ου σωθήσεται» [3]. Έτσι οι βασιλείς λαμβάνουν την σωτηρία, δηλαδή νικούν, όχι λόγω του μεγάλου πεζικού η του εκλεκτού ιππικού και γενικώς της δυνάμεως των πολεμιστών. Από που όμως λαμβάνουν την βοήθεια; Ας ακούσουμε λοιπόν με προσοχή και ας δεχθούμε με υπακοή την διδασκαλία: «Ιδού οι οφθαλμοί Κυρίου επί τους φοβουμένους αυτόν τους ελπίζοντας επί το έλεος αυτού» [4]. Αλλά και σε άλλο χωρίο λέγει: «Ουκ εν τη δυναστεία του ίππου θελήσει, ουδέ εν ταίς κνήμαις του ανδρός ευδοκεί· ευδοκεί Κύριος εν τοις φοβουμένοις αυτόν και εν πάσι τοις ελπίζουσιν επί το έλεος αυτού» [5]. Την ίδια θεία διδασκαλία την παραθέτει σύντομα και ο θεοφόρος απόστολος Παύλος λέγον­τας ότι οι άγιοι «διά πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, ειργάσαντο δικαιοσύνην, επέτυχον επαγγελιών, έφραξαν στόματα λεόντων, έσβεσαν δύναμιν πυρός, έφυγον στόματα μαχαίρας, ενεδυναμώθησαν από ασθενείας, εγενήθησαν ισχυροί εν πολέμω, παρεμβολάς έκλιναν αλλοτρίων» [6].

1. Ψαλμ. 98, 6-7.
2. Ψαλμ. 98, 8.
3. Ψαλμ. 32, 16-17.
4. Ψαλμ. 32, 18.
5. Ψαλμ. 146, 10-11.
6. Eβρ. 11, 33-34.