« Ποιό είναι λοιπόν το πραγματικά υπάρχον ον ; Αυτό που είναι αιώνιο,
που δεν είχε αρχή και δεν θα έχει τέλος, που δεν μεταβάλλεται σε καμμιά
χρονική στιγμή. Ο χρόνος είναι στην πραγματικότητα κάτι που κινείται,
φαινομενικά συγκρίσιμος με την κινούμενη ύλη· τρέχει συνεχώς και δεν
μπορεί να συγκράτηση τίποτε· είναι σαν τον υποδοχέα κάθε γέννησης και
θανάτου ταυτόχρονα. Οι έννοιες που χρησιμοποιούμε για να τον
προσδιορίσουμε, όπως «κατόπιν», «προηγουμένως», «αυτό θα γίνει» κι «αυτό
συνέβη», αποτελούν ομολογία της ανυπαρξίας του. Γιατί θα είμαστε
ανόητοι και παράλογοι αν ισχυριστούμε ότι υπάρχει αυτό που δεν έχει
ακόμη συμμετάσχει στο είναι, ή που σταμάτησε να συμμετέχει.
«Το θείο υπάρχει (χρειάζεται να το πούμε ;) κι η ύπαρξή του δεν τοποθετείται σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο του χρόνου, αλλά στην αιωνιότητα, που είναι αμετάβλητη, εκτός χρόνου και κάθε είδους μετάπτωσης, χωρίς προηγούμενη ή επόμενη στιγμή, παρελθόν ή μέλλον, νεότητα ή γήρας. Το θείο ον, που είναι μοναδικό, περιλαμβάνει όλη τη διάρκεια σ’ ένα μοναδικό παρόν. Κι ό,τι υπάρχει μ’ αυτόν τον τρόπο, αυτό μόνο υπάρχει πραγματικά, χωρίς να έχει υπάρξει, ούτε να πρόκειται να υπάρξει, χωρίς να υπόκειται σε μιαν αρχή και σ’ ένα τέλος.
« Γι’ αυτό όσοι το τιμούν, απευθύνονται σ’ αυτό και το χαιρετούν λέγοντας « Είσαι», ή ακόμη « μα τον Δία!», όπως συνήθιζαν να λένε κάποιοι στην αρχαιότητα, «Είσαι το ένα» ».
Μ’ αυτόν τον τρόπο αντιλαμβανόταν ο Έλληνας των αρχών του 2ου αιώνα τη φιλοσοφία του Πλάτωνα. Και τα αποσπάσματα αυτά του Πλούταρχου δεν είναι επ’ ουδενί μια μεμονωμένη μαρτυρία. Εκφράζουν, αντίθετα, με καθαρότητα μιαν επαρκώς διαδεδομένη αντίληψη (βεβαιότητα) των πρώτων αιώνων. Ιδού μερικά ακόμη παραδείγματα.
Ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη ασέβεια απ’ το να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να αλλάξει Αυτός που είναι αμετάβλητος. Διαβάζουμε λίγο παρακάτω, στην ίδια πραγματεία: « Δεν υπάρχει μέλλον για τον Θεό, που υπέταξε τα όρια του χρόνου. Γιατί δεν είναι χρόνος ο βίος του Θεού, αλλά το αρχέτυπο και το παράδειγμα του χρόνου : δηλαδή η Αιωνιότητα. Και δεν υπάρχει παρελθόν στην αιωνιότητα, ούτε μέλλον, υπάρχει μόνο η παρουσία της ύπαρξης».
Ο Μάξιμος απ’ την Τύρο έχει γράψει μια διατριβή με τίτλο Τίς ο Θεός κατά Πλάτωνα. Αποκαλεί τον Θεό « ο Ένας Θεός , Βασιλεύς και Πατήρ του παντός », και τον περιγράφει ως «ανώτατο Νου, που σκέπτεται διαρκώς και σκέπτεται τα πάντα, και τα πάντα ταυτόχρονα » . Μήπως δεν πρόκειται κι εδώ για πρόγευση του ορισμού της αιωνιότητας όπως τη συναντήσαμε προηγουμένως στον Πλωτίνο ;
- Και συνεχίζει ως εξής ο Μάξιμος : Ο αγγελιοφόρος της Ακαδημίας μάς πληροφορεί ότι Αυτός [ ο Ένας Θεός, που είναι ο ανώτατος Νους ] είναι Πατήρ και Δημιουργός του σύμπαντος, ακατάληπτος με την αίσθηση, ανέκφραστος απ’ την ανθρώπινη φωνή, ορατός μόνον από το ωραιότερο, το αγαθώτερο και το πνευματικώτερο μέρος της ψυχής. Είναι ωραίος - αλλά με την απολύτως πνευματική ωραιότητα, πηγή της κάθε ορατής ωραιότητας.
Στα μέσα του 2ου αιώνα, στην Αφρική, ο Απούλιος αναφέρεται με τον ίδιον τρόπο στο « unus et solus summus ille, ultramundanus, incorporeus quem partum et architectum huius divini orbis superius ostendimus ».
Πρόκειται για την πλατωνική φιλοσοφία που προηγήθηκε του Πλωτίνου και η οποία επηρέασε, χωρίς αμφιβολία, το πνεύμα των περισσότερων μορφωμένων χριστιανών των πρώτων αιώνων. Κι αυτήν ακριβώς την αντίληψη του τέλειου και αιώνιου συνάντησαν στο κείμενο της Εξόδου, επειδή ήταν ακριβώς παρούσα στο πνεύμα τους.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
«Το θείο υπάρχει (χρειάζεται να το πούμε ;) κι η ύπαρξή του δεν τοποθετείται σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο του χρόνου, αλλά στην αιωνιότητα, που είναι αμετάβλητη, εκτός χρόνου και κάθε είδους μετάπτωσης, χωρίς προηγούμενη ή επόμενη στιγμή, παρελθόν ή μέλλον, νεότητα ή γήρας. Το θείο ον, που είναι μοναδικό, περιλαμβάνει όλη τη διάρκεια σ’ ένα μοναδικό παρόν. Κι ό,τι υπάρχει μ’ αυτόν τον τρόπο, αυτό μόνο υπάρχει πραγματικά, χωρίς να έχει υπάρξει, ούτε να πρόκειται να υπάρξει, χωρίς να υπόκειται σε μιαν αρχή και σ’ ένα τέλος.
« Γι’ αυτό όσοι το τιμούν, απευθύνονται σ’ αυτό και το χαιρετούν λέγοντας « Είσαι», ή ακόμη « μα τον Δία!», όπως συνήθιζαν να λένε κάποιοι στην αρχαιότητα, «Είσαι το ένα» ».
Μ’ αυτόν τον τρόπο αντιλαμβανόταν ο Έλληνας των αρχών του 2ου αιώνα τη φιλοσοφία του Πλάτωνα. Και τα αποσπάσματα αυτά του Πλούταρχου δεν είναι επ’ ουδενί μια μεμονωμένη μαρτυρία. Εκφράζουν, αντίθετα, με καθαρότητα μιαν επαρκώς διαδεδομένη αντίληψη (βεβαιότητα) των πρώτων αιώνων. Ιδού μερικά ακόμη παραδείγματα.
Ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη ασέβεια απ’ το να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να αλλάξει Αυτός που είναι αμετάβλητος. Διαβάζουμε λίγο παρακάτω, στην ίδια πραγματεία: « Δεν υπάρχει μέλλον για τον Θεό, που υπέταξε τα όρια του χρόνου. Γιατί δεν είναι χρόνος ο βίος του Θεού, αλλά το αρχέτυπο και το παράδειγμα του χρόνου : δηλαδή η Αιωνιότητα. Και δεν υπάρχει παρελθόν στην αιωνιότητα, ούτε μέλλον, υπάρχει μόνο η παρουσία της ύπαρξης».
Ο Μάξιμος απ’ την Τύρο έχει γράψει μια διατριβή με τίτλο Τίς ο Θεός κατά Πλάτωνα. Αποκαλεί τον Θεό « ο Ένας Θεός , Βασιλεύς και Πατήρ του παντός », και τον περιγράφει ως «ανώτατο Νου, που σκέπτεται διαρκώς και σκέπτεται τα πάντα, και τα πάντα ταυτόχρονα » . Μήπως δεν πρόκειται κι εδώ για πρόγευση του ορισμού της αιωνιότητας όπως τη συναντήσαμε προηγουμένως στον Πλωτίνο ;
- Και συνεχίζει ως εξής ο Μάξιμος : Ο αγγελιοφόρος της Ακαδημίας μάς πληροφορεί ότι Αυτός [ ο Ένας Θεός, που είναι ο ανώτατος Νους ] είναι Πατήρ και Δημιουργός του σύμπαντος, ακατάληπτος με την αίσθηση, ανέκφραστος απ’ την ανθρώπινη φωνή, ορατός μόνον από το ωραιότερο, το αγαθώτερο και το πνευματικώτερο μέρος της ψυχής. Είναι ωραίος - αλλά με την απολύτως πνευματική ωραιότητα, πηγή της κάθε ορατής ωραιότητας.
Στα μέσα του 2ου αιώνα, στην Αφρική, ο Απούλιος αναφέρεται με τον ίδιον τρόπο στο « unus et solus summus ille, ultramundanus, incorporeus quem partum et architectum huius divini orbis superius ostendimus ».
Πρόκειται για την πλατωνική φιλοσοφία που προηγήθηκε του Πλωτίνου και η οποία επηρέασε, χωρίς αμφιβολία, το πνεύμα των περισσότερων μορφωμένων χριστιανών των πρώτων αιώνων. Κι αυτήν ακριβώς την αντίληψη του τέλειου και αιώνιου συνάντησαν στο κείμενο της Εξόδου, επειδή ήταν ακριβώς παρούσα στο πνεύμα τους.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου